Rút kinh nghiệm việc giải quyết tranh chấp về quyền sử dụng đất lâm nghiệp
Qua công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án dân sự theo thủ tục phúc thẩm, VKSND tỉnh Thanh Hóa nhận thấy việc giải quyết vụ án dân sự “Tranh chấp về quyền sử dụng đất lâm nghiệp” giữa các nguyên đơn bà Lô Thị Ng, chị Hà Thị S, anh Hà Văn D, chị Hà Thị C, anh Hà Văn Tr và bị đơn ông Hà Văn L, bà Hà Thị Th đã được TAND huyện NT xét xử theo Bản án dân sự sơ thẩm số 08/2023/DS-ST ngày 07/11/2023 có vi phạm, cần thông báo rút kinh nghiệm.
1. Nội dung vụ án
Năm 2001, ông Hà Văn B (bố anh Tr) được UBND huyện Như Thanh cấp 40.000 m² đất lâm nghiệp theo Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thuộc tiểu khu 588, lô 3, khoảnh 3, số 11N, tờ bản đồ số 01, có vị trí tại thôn Đồng Mưa, xã Xuân Khang, huyện Như Thanh, có hồ sơ giao đất là rừng nguyên sinh. Năm 2009 ông Hà Văn B chết.
Năm 2015, gia đình anh Tr xin phép UBND xã Xuân Khang được khai thác 2.500 m² đất để trồng keo. Khoảng tháng 5/2017, ông Hà Văn L và bà Hà Thị Th ở cùng thôn cho rằng đất gia đìnhg anh Tr khác thác trồng keo là của gia đình anh L, nên đã tự ý phát lấn chiếm diện tích đất của gia đình anh Tr khoảng 37.500 m². Gia đình anh Trinh đã gửi đơn lên UBND xã để được giải quyết. UBND xã Xuân Khang đã tiến hành hòa giải giữa hai bên gia đình và đã đi đến thống nhất: Diện tích đất gia đình ông L đã phát và trồng keo thì để khai thác sử dụng trong vòng 5 năm, sau đó trả lại diện tích đất cho gia đình anh Tr. Tuy nhiên, gia đình ông L vẫn cho rằng đó là đất mà gia đình ông ấy được UBND huyện Như Thanh cấp (75.000 m²) và không chịu trả đất.
Ngày 14/3/2019, anh Hà Văn Tr đại diện cho các đồng nguyên đơn đã làm đơn khởi kiện ra TAND huyện NT yêu cầu Tòa án giải quyết buộc ông L, bà Th trả lại khoảng 37.500 m² thuộc tiểu khu 588, lô 3, khoảnh 3, số 11N, tờ bản đồ số 01, nhằm bảo đảm quyền lợi cho gia đình anh Tr.
2. Giải quyết của Tòa án cấp sơ thẩm
Tại Bản án số 08/2023/DS-ST ngày 07/11/2023 của TAND huyện Như Thanh tuyên:
- Chấp nhận đơn khởi kiện của bên nguyên đơn: Buộc ông Hà Văn L và bà Hà Thị Th phải trả lại 26.509,2 m² đất lấn chiếm của bà Lô Thị Ng, anh Hà Văn Tr, anh Hà Văn D, chị Thị S và chị Hà Thị C.
Anh Hà Văn Tr và các nguyên đơn không yêu cầu Tòa án xem xét, giải quyết tài sản, hoa lợi, lợi tức trên đất tranh chấp.
Tạm giao cho các nguyên đơn là bà Lô Thị Ng, chị Hà Thị S, anh Hà Văn D, chị Hà Thị C và anh Hà Văn Tr quản lý, sử dụng 7,7 m² đất dư thừa (về phía Tây) đến khi các nguyên đơn đề nghị cơ quan có thẩm quyền xem xét, giải quyết hoặc các cơ quan có thẩm quyền chủ động xem xét, giải quyết theo quy định của luật đất đai....”
- Ngoài ra bản án còn tuyên các đương sự có trách nhiệm phải chịu án phí dân sự sơ thẩm và chi phí thẩm định theo quy định của pháp luật.
3. Vấn đề cần rút kinh nghiệm
Bản án số 08/2023/DS-ST ngày 07/11/2023 của TAND huyện Như Thanh đã có vi phạm về giải quyết nội dung vụ án như sau:
* Thu thập tài liệu, chứng cứ không đầy đủ:
Tại sổ giao đất của UBND xã, các GCNQSDĐ đất lâm nghiệp do UBND huyện Như Thanh cấp cho hộ ông B (bố anh Tr), ông L đều không ghi ngày, tháng cấp không có sơ đồ diện tích đất. Quá trình giải quyết vụ án, UBND huyện Như Thanh trình bày không có tài liệu nào để xác định vị trí, diện tích đất của hộ ông B, ông L, đề nghị Toà án thu thập tài liệu, chứng cứ để giải quyết và đề nghị hai gia đình hoà giải, thống nhất về diện tích đất đang tranh chấp. Ngoài ra, lời khai của một số người làm chứng là các hộ dân sinh sống và được cấp đất lâm nghiệp cùng thời điểm khẳng định: Đã đi cùng đoàn cán bộ xã, thôn, Kiểm lâm giao đất cho các hộ dân trong thôn. Cán bộ giao đất chỉ, chỉ ranh giới là hộ nào đến đâu, chứ không thực hiện việc đo vẽ, xác định vị trí cụ thể cho các hộ dân. Không có tài liệu gì chứng minh kèm theo.
Xét thấy, các tài liệu Toà án cấp sơ thẩm thu thập và các đương sự xuất trình trong quá trình giải quyết vụ án chưa đủ cơ sở để xác định ranh giới, vị trí, diện tích thửa đất đang tranh chấp có thuộc quyền sử dụng của gia đình nhà anh Tr hay không?
* Tòa án giải quyết không triệt để làm ảnh hưởng đến quyền lợi của bị đơn
Khi giải quyết vụ án, cấp sơ thẩm tuyên buộc hộ ông L phải trả lại 26.509,5m² diện tích đất lấn chiếm, nhưng lại không tuyên buộc gia đình ông L phải khai thác diện tích keo đã đến tuổi thu hoạch hoặc gia đình anh Trinh được quyền khai thác và buộc phải trả giá trị keo cho gia đình ông Lưu hay không? Làm ảnh hưởng đến quyền lợi của gia đình ông Lưu.
VKSND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Thông báo rút kinh nghiệm yêu cầu các đơn vị nghiên cứu, rút kinh nghiệm chung, kịp thời phát hiện các dạng vi phạm tương tự để nâng cao chất lượng công tác kiểm sát giải quyết các vụ, việc dân sự giải quyết tranh chấp về quyền sử dụng đất lâm nghiệp./.
Tuấn Nguyễn (Tổng hợp)