Nội dung vụ án: Anh Mai Ngọc Q và chị Nguyễn Thị Th là hộ kinh doanh có giấy chứng nhận đăng ký, ngày 10/6/2020, Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín ký hợp đồng tín dụng với anh Mai Ngọc Q và chị Nguyễn Thị Th. Hợp đồng tín dụng được thỏa thuận bổ sung ngày 15/7/2021 với tổng hạn mức tín dụng được cấp: 900.000.000 đồng, dư nợ hiện tại là 790.000.000 0đồng, mục đích vay: Bổ sung vốn lưu động trong kinh doanh. Số lần giải ngân: 06. Lãi suất tương ứng theo từng lần giải ngân. Tổng dư nợ (gốc, lãi trong hạn, lãi quá hạn) tính đến ngày 25/9/2023 là: 919.890.201đồng. Tài sản đảm bảo cho khoản vay trên là:

1. Bất động sản tại xã Nga Thiện, huyện Nga Sơn diện tích 500m2 theo GCN quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà và tài sản trên đất do UBND huyện Nga Sơn cấp cho ông Mai Ngọc Q ngày 25/10/2011.

2. Bất động sản tại xã Nga Thiện, huyện Nga Sơn diện tích 200m2 theo GCN quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà và tài sản trên đất do UBND huyện Nga Sơn cấp cho ông Nguyễn Văn Th và bà Mai Thị H.

Quá trình thực hiện hợp đồng: Thời gian đầu anh Q và chị Th thực hiện nghĩa vụ thanh toán tương đối đều đặn. Kể từ kỳ trả nợ ngày 06/6/2022, anh Q và chị Th vi phạm nghĩa vụ trả nợ, tính đến ngày 25/9/2023 là 919.890.201đồng. Cụ thể: Nợ gốc còn: 790.000.000đồng; lãi trong hạn:  6.729.607đồng; lãi quá hạn: 123.160.594 đồng.

Ngân hàng khởi kiện yêu cầu Toà án buộc anh Q, chị Th phải trả số tiền trên và khoản tiền lãi phát sinh cho đến tất toán khoản nợ theo lãi suất đã thỏa thuận. Trường hợp anh Q, chị Th không thanh toán được nợ cho Ngân hàng thì Ngân hàng có quyền yêu cầu Cơ quan thi hành án dân sự kê biên xử lý các tài sản thế chấp nêu trên theo HĐTC đã ký kết.

Kết quả thẩm định tại chỗ đối với các bất động sản là tài sản thế chấp: Trên thửa đất mang tên anh Q, chị Th có thêm ngôi nhà cấp 4 lợp tôn diện tích 121m2 và công trình phụ 4m2 do anh S, chị T (là vợ chồng em trai anh Q) xây dựng năm 2014. Anh Q, chị Th thừa nhận năm 2012 đã chuyển nhượng cho vợ chồng em trai là anh S, chị T 189 m2 đất trị giá 200.000.000 đồng nhưng chưa làm thủ tục sang tên. Sau đó, năm 2014 anh S, chị T đã xây 01 ngôi nhà cấp 4 như đã nêu trên. Nay anh Q, chị Th đề nghị Toà án bảo vệ quyền lợi cho anh S, chị T. Anh S, chị T cũng có yêu cầu TAND thị xã Bỉm Sơn bảo vệ quyền lợi của mình nên ngày 15/11/2022, TAND thị xã thụ lý yêu cầu độc lập của anh S, chị Th. Tuy nhiên, Ngân hàng Sacombank cho rằng toàn bộ diện tích đất mang tên anh Q, chị Th là tài sản thế chấp và ngôi nhà mà anh S, chị T xây dựng cũng thuộc tài sản thế chấp nên đề nghị Toà án giải quyết theo quy định của pháp luật.

TAND cấp sơ thẩm đã tuyên: Chấp nhận đơn khởi kiện của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín, buộc anh Q và chị Th phải trả cho Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thường Tín tổng số tiền tính đến ngày 29/9/2023 là 920.942.580 đồng. Trường hợp anh Q, chị Th không thanh toán được nợ theo hợp đồng tín dụng đã ký kết thì Ngân hàng có quyền tự mình hoặc yêu cầu Cơ quan THADS kê biên, phát mại 02 tài sản thế chấp nêu trên để thu hồi nợ; Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa anh Q, chị Th và anh S chị T chưa được cấp có thẩm quyền cho phép nên đây là giao dịch dân sự vô hiệu không được pháp luật bảo vệ theo quy định của pháp luật. Anh S, chị T xây nhà trái phép trên diện tích đất chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nên pháp luật không công nhận. Cả ba bên đều có lỗi: Hợp đồng thế chấp của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín có lỗi trong quá trình thẩm định hồ sơ, khách hàng khai báo không trung thực, anh S, chị T xây dựng nhà trái phép. Vì vậy anh Q, chị Th phải chịu lỗi 70% giá trị nhà là 106.044.596 đồng, Ngân hàng phải chịu lỗi 30% là 45.433.397 đồng.

Qua kiểm sát, phát hiện bản án sơ thẩm có những vi phạm nghiêm trọng sau:

- Toà án cấp sơ thẩm không giải quyết hết các yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn, giải quyết vượt quá yêu cầu độc lập của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan: Trong đơn khởi kiện, nguyên đơn ngoài yêu cầu bị đơn trả nợ gốc, trả nợ lãi đến ngày 27/7/2022 thì còn yêu cầu bị đơn phải “trả lãi phát sinh cho đến khi xét xử và tất toán khoản nợ theo lãi suất đã thoả thuận”. Tại phiên toà, nguyên đơn không rút một phần yêu cầu khởi kiện đối với khoản lãi suất mà bị đơn phải trả đến ngày tất toán xong khoản nợ nhưng tại phần quyết định của bản án, HĐXX không tuyên buộc bị đơn phải chịu lãi suất “kể từ ngày tiếp theo ngày xét xử cho đến khi tất toán xong khoản nợ” là thiếu sót, không giải quyết hết yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của nguyên đơn.

 Quá trình giải quyết anh S, chị T (là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập và được Tòa án ra Thông báo thụ lý giải quyết bổ sung) chỉ yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền lợi cho gia đình mình đối với 189m2 đất mua của anh Q, chị Th năm 2012 và ngôi nhà có diện tích xây dựng hơn 140m2 vợ chồng đã xây dựng từ năm 2014 trên diện tích đất đã mua mà không yêu cầu Toà án phải giải quyết hậu quả của hợp đồng nếu Toà án không công nhận. Tòa án không chấp nhận yêu cầu độc lập của anh S, chị T đồng thời tuyên nghĩa vụ bồi thường của nguyên đơn và bị đơn đối với ngôi nhà 140m2 mà anh S, chị T đã xây dựng trên diện tích đất của anh Q, chị Th là vượt quá yêu cầu độc lập; vi phạm khoản 1 Điều 5 Bộ luật tố tụng dân sự 2015.

- Vi phạm về tuyên án phí: Yêu cầu độc lập của anh S, chị Th không được Toà án chấp nhận nhưng Toà án không tuyên họ phải chịu án phí dân sự sơ thẩm là vi phạm khoản 1 Điều 146, khoản 1 Điều 147 BLTTDS và khoản 6 Điều 26 Nghị quyết số 326 ngày 30/12/2016 của UBTV Quốc hội về mức thu, miễn giảm án phí, lệ phí Tòa án. Bản án tuyên chia phần lỗi đương sự phải chịu với số tiền cụ thể mà không tuyên án phí KDTM sơ thẩm có giá ngạch đối với số tiền đương sự phải chịu bồi thường là vi phạm khoản 6 Điều 26, điểm c, mục II.1.3 Nghị quyết 326 gây thiệt hại tiền án phí cho Nhà nước.

- Vi phạm khác về thủ tục thụ lý yêu cầu độc lập của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan; áp dụng điều luật sai để xác định loại quan hệ tranh chấp: Ngày 15/11/2022, Toà án thụ lý yêu cầu độc lập của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong khi người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan chỉ có yêu cầu đề nghị trong quá trình làm việc với Toà án mà không có đơn yêu cầu độc lập riêng. Khi Toà án thụ lý yêu cầu độc lập của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan nhưng không thông báo và yêu cầu họ nộp tiền tạm ứng án phí theo quy định; vi phạm Điều 202; khoản 1 Điều 189; khoản 1, 3 Điều 195 Bộ luật tố tụng dân sự 2015.

Viện kiểm sát nhân dân thị xã Bỉm Sơn đã kháng nghị phúc thẩm, đề nghị huỷ bản án sơ thẩm nói trên.

Ngày 07/3/2024, TAND tỉnh Thanh Hóa đã mở phiên tòa xét xử phúc phẩm, chấp nhận kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân thị xã Bỉm Sơn, tuyên hủy bản án sơ thẩm, giao hồ sơ cho Tòa án cấp sơ thẩm giải quyết lại theo trình tự sơ thẩm./.