Viện KSND khu vực 7 đã kiểm sát vụ án cụ thể về vấn đề nêu trên: Bà Nguyễn Thị H khởi kiện ông Nguyễn Văn T, yêu cầu Tòa án buộc ông T phải trả 150.000.000 đồng mà ông T vay từ tháng 5/2023. Theo bà H, việc cho vay được hai bên thỏa thuận qua tin nhắn zalo, không lập giấy vay, và ông T đã xác nhận “em nhận tiền rồi, cảm ơn chị” trong đoạn chat. Bà H cung cấp ảnh chụp màn hình tin nhắn zalo, chứng minh việc giao dịch vay tiền đã diễn ra. Ông T phủ nhận việc vay, cho rằng tin nhắn bị cắt ghép, và khoản tiền chuyển khoản từ bà H, chỉ là tiền mua vật liệu xây dựng giữa hai bên. Tòa án nhân dân khu vực 7 thụ lý giải quyết vụ án theo tranh chấp hợp đồng vay tài sản.

Trong quá trình kiểm sát, kiểm sát viên nhận thấy vụ án có tình tiết phức tạp do chứng cứ chủ yếu là ảnh chụp màn hình tin nhắn Zalo. Một số khó khăn, vướng mắc được rút ra: (1) Ảnh chụp màn hình tin nhắn không thể hiện thời gian, người gửi, người nhận rõ ràng, không có dữ liệu xác thực từ nhà cung cấp dịch vụ. (2) bà H không giữ thiết bị điện thoại gốc, dẫn đến không thể trích xuất dữ liệu gốc hoặc xác minh qua cơ quan chuyên môn. (3) Tòa án chưa có hướng dẫn cụ thể về việc thu thập, bảo quản dữ liệu điện tử trong tố tụng dân sự. (4) Bị đơn phủ nhận toàn bộ nội dung tin nhắn, nên việc đánh giá tính khách quan của chứng cứ gặp khó khăn, ảnh hưởng đến việc bảo đảm chứng minh đầy đủ, toàn diện của vụ án.

Qua kiểm sát bản án, Viện KSND khu vực 7 nhận thấy việc đánh giá chứng cứ của Tòa án chưa toàn diện, vì ngoài tin nhắn, bà H còn có chứng cứ chuyển khoản ngân hàng đúng thời điểm tin nhắn xuất hiện. Tuy nhiên, Tòa án chưa làm rõ mối liên hệ giữa hai chứng cứ này. Từ vụ án trên, để nâng cao chất lượng kiểm sát trong lĩnh vực này, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp: Tăng cường tập huấn chuyên sâu cho Kiểm sát viên về kỹ năng nhận diện, thu thập và đánh giá các dữ liệu điện tử (tin nhắn, email, dữ liệu mạng xã hội,..). Đề nghị Viện KSND tối cao ban hành hướng dẫn nghiệp vụ về kiểm sát thông điệp dữ liệu điện tử trong tố tụng dân sự, làm cơ sở thống nhất áp dụng trong toàn ngành. Phối hợp với các cơ quan chuyên môn về công nghệ thông tin để xây dựng quy trình xác minh tính xác thực của dữ liệu tin nhắn khi đương sự yêu cầu. Trang bị phần mềm, thiết bị kiểm tra dữ liệu điện tử tại các đơn vị. Tăng cường phối hợp với Tòa án và cơ quan chuyên môn về công nghệ thông tin, bảo đảm việc sử dụng chứng cứ điện tử đúng quy định, khách quan, minh bạch. Khuyến khích trao đổi nghiệp vụ, viết bài chia sẻ kinh nghiệm trong toàn ngành để từng bước hình thành kỹ năng kiểm sát đặc thù đối với loại chứng cứ mới này.

Dữ liệu điện tử được coi là chứng cứ đang là xu hướng tất yếu của thời đại số. Việc nắm vững, kiểm sát chặt chẽ loại chứng cứ này không chỉ giúp bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của các bên mà còn góp phần nâng cao vai trò, vị thế của Viện kiểm sát trong cải cách tư pháp. Thực tiễn tại Viện KSND khu vực 7 cho thấy, nếu Kiểm sát viên chủ động nghiên cứu, ứng dụng công nghệ và trao đổi kinh nghiệm, công tác kiểm sát việc giải quyết án dân sự sẽ ngày càng chính xác, hiệu quả và hiện đại hơn.