Hiện nay, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, hành vi đánh bạc dưới hình thức mua bán số lô, số đề qua mạng xã hội như Zalo, Facebook, Telegram… ngày càng diễn biến phức tạp, gây khó khăn cho công tác phát hiện, điều tra, xử lý.

Trong quá trình thực tiễn giải quyết, nhiều vụ việc phát sinh vướng mắc trong việc xác định đủ hay không đủ căn cứ để khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với người tham gia mua số lô, số đề, đặc biệt trong trường hợp chỉ xác định được người mua nhưng không làm rõ được người bán, không thu giữ được vật chứng hoặc chứng cứ thể hiện tỷ lệ thắng thua, số tiền dùng để đánh bạc.

Tình huống cụ thể

Trong một vụ việc, cơ quan CSĐT phát hiện hành vi mua bán số lô, số đề qua ứng dụng Zalo, thể hiện bằng 01 tin nhắn nội dung mua số lô, số đề. Quá trình điều tra, người mua số lô, số đề thừa nhận hành vi đánh bạc, khai số tiền dùng để đánh bạc bằng tiền mặt trên 5.000.000 đồng. Tuy nhiên, đã áp dụng các biện pháp nghiệp vụ nhưng không xác định được người bán số lô, số đề, cũng không thu được dữ liệu về kết quả thắng thua.

Vấn đề đặt ra trong trường hợp chỉ có lời khai của người mua và tin nhắn Zalo thể hiện việc mua số, có đủ căn cứ để khởi tố vụ án, khởi tố bị can về tội “Đánh bạc” theo Điều 321 Bộ luật Hình sự hay không? Nếu có, xác định số tiền đánh bạc theo căn cứ nào?

Hiện nay có hai quan điểm như sau:

Quan điểm thứ nhất: Có đủ căn cứ để khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với người mua số lô, số đề. Căn cứ lời khai nhận tội của người phạm tội nếu phù hợp với các chứng cứ khác (ở đây là tin nhắn Zalo thể hiện việc mua số lô, số đề) thì có giá trị chứng minh tội phạm.

Quan điểm thứ hai: Chỉ có căn cứ khởi tố vụ án, chưa đủ căn cứ khởi tố bị can đối với người mua số lô, số đề. Căn cứ Điều 85 BLTTHS, chứng cứ phải được thu thập, kiểm tra, đánh giá khách quan. Trong vụ việc này, không xác định được người bán, không chứng minh được tỷ lệ cược, kết quả thắng thua, chỉ có một tin nhắn duy nhất và lời khai một phía.

Phân tích, đánh giá

Theo Điều 321 BLHS, yếu tố “được thua bằng tiền hoặc hiện vật” là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạm. Mặc dù người mua đã khai nhận có mua số lô, số đề, nhưng nếu chưa chứng minh được có việc thanh toán tiền, nhận kèo, xác nhận cược, hoặc xác định được người bán thì chưa đủ căn cứ khẳng định có hành vi “được thua bằng tiền”.

Qua nghiên cứu Tổng hợp giải đáp khó khăn, vướng mắc trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ kiểm sát số 109/VKS-VP ngày 08/3/2021 của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Thanh Hóa, tại vướng mắc số 5 của VKSND huyện Yên Định về xử lý hành vi đánh bạc dưới hình thức mua bán số lô, số đề qua tin nhắn điện thoại di động. Trong tình huống giải đáp này, mặc dù không xác minh làm rõ và thu thập được lời khai của một số người chơi lô đề qua tin nhắn điện thoại và mạng xã hội nhưng đã xác định được một số người chơi lô, đề nên đủ căn cứ truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người ghi lô, ghi đề với toàn bộ hành vi và số tiền đánh bạc (bao gồm cả số tiền đánh bạc chưa xác định được người chơi). Tuy nhiên, chưa giải đáp rõ, cụ thể đối với trường hợp không xác định được người bán số lô, số đề thì sẽ giải quyết như thế nào.

 Đề xuất hướng xử lý:

- Trường hợp chỉ có lời khai và tin nhắn duy nhất, không chứng minh được người bán, không thu thập được chứng cứ tài chính hoặc kết quả thắng thua, thì chưa đủ căn cứ khởi tố bị can; chỉ nên khởi tố vụ án để tiếp tục điều tra, xác minh làm rõ.

- Nếu trong quá trình điều tra thu thập được chứng cứ bổ sung (chuyển khoản tiền, lịch sử liên lạc thể hiện việc thanh toán, xác nhận kèo, kết quả thắng thua), thì có thể khởi tố bị can đối với người mua theo Điều 321 BLHS.

Tình huống nêu trên phản ánh rõ những khó khăn, vướng mắc trong chứng minh tội phạm “Đánh bạc” qua không gian mạng. Việc thu thập, đánh giá chứng cứ điện tử cần được chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ, tránh việc đánh giá chủ quan, suy diễn từ lời khai.

Theo quan điểm của người viết, chỉ khi có đủ căn cứ chứng minh hành vi đánh bạc được thua bằng tiền hoặc hiện vật cụ thể, thì mới có thể khởi tố bị can theo Điều 321 BLHS. Xin ý kiến góp ý, tham khảo của các bạn đọc./.